Vietnam’s Colonial Era Names: Tonkin, Annam, Cochinchina

An Nam và Cochinchina: Nguồn gốc tên gọi và ảnh hưởng lịch sử

Nguồn gốc tên gọi “An Nam”

Tên gọi “An Nam” là cụm từ mà nhiều tộc người, đặc biệt là Trung Quốc, đã sử dụng để chỉ Việt Nam trong các giai đoạn lịch sử. Nguyên nhân xuất phát từ thời nhà Đường, khi vùng đất phía Bắc Việt Nam được thành lập thành một đơn vị hành chính gọi là “An Nam đô hộ phủ”. Từ đó, tên “An Nam” đã trở thành một thuật ngữ quen thuộc trong các tài liệu ghi chép cũng như bản đồ của Trung Quốc để chỉ về nước Việt.

Trong nhiều triều đại khác nhau, từ thời Đinh, Tiền Lê cho đến Lý, Trần và những triều đại tiếp theo, quốc hiệu của Việt Nam đã có nhiều sự thay đổi, như Đại Cồ Việt, Đại Việt, và Đại Ngu. Tuy nhiên, tên gọi “An Nam” vẫn được giữ lại trong sự ghi nhận lịch sử của các nhà nghiên cứu và bản đồ phương Tây. Một trong những nhà truyền giáo nổi bật là Alexandre de Rhodes, người đã sử dụng tên “Annam” trong tài liệu của mình để mô tả lãnh thổ Việt Nam, chia thành hai vùng chính: “Tunquin” (Đàng Ngoài) và “Cochinchine” (Đàng Trong).

Đọc thêm: GIẢI THÍCH TÊN GỌI LANG BIANG VÀ ĐỒI THÔNG HAI MỘ

Tên gọi “Cochinchina” và sự thay đổi ý nghĩa

Tên gọi “Cochinchina” có nguồn gốc từ những nhà buôn Bồ Đào Nha, những người đầu tiên khám phá Đông Nam Á. Họ đã nghe đến tên “Cauchy” (Giao Chỉ), một tên gọi cổ xưa của Việt Nam. Tuy nhiên, do trùng với địa danh ở Ấn Độ, họ đã thêm “china” vào để phân biệt, dẫn tới cái tên “Cochinchina”, có nghĩa là “vùng Giao Chỉ gần Trung Quốc”.

Trong thời kỳ Trịnh-Nguyễn phân tranh, người phương Tây tiếp tục sử dụng tên “Cochinchina” để chỉ vùng đất Đàng Trong dưới quyền chúa Nguyễn, trong khi Đàng Ngoài trở thành “Tonkin”, dựa trên tên gọi của thủ đô Đông Kinh (Hà Nội ngày nay).

Tìm hiểu thêm: Nguồn gốc tên gọi một số trái cây

Vào thế kỷ 19, khi thực dân Pháp xâm lược Việt Nam, họ đã định nghĩa lại tên gọi “Cochinchina”. Từ một thuật ngữ chỉ toàn bộ Đàng Trong, “Cochinchina” trở thành tên gọi cho vùng Nam Kỳ (Nam Bộ). Pháp chia Việt Nam thành ba vùng chính:

• Cochinchina (Nam Bộ)
• Tonkin (Bắc Bộ)
• Annam (Trung Bộ)

Tuy nhiên, bất chấp sự phân chia này, người Pháp thường dùng thuật ngữ “Annamite” để chỉ người dân Việt ở cả ba kỳ, điều này thể hiện sự coi thường và thiếu tôn trọng đối với nền văn hóa và lịch sử phong phú của người Việt.

Đọc thêm: Xứ Nẫu – Tại sao có tên gọi thế?

Sự khác biệt văn hóa qua tên gọi

Việc phân chia thành ba kỳ không chỉ ảnh hưởng đến hành chính mà còn dẫn tới sự thay đổi về văn hóa. Nam Bộ (Cochinchina), với vị trí giao thương thuận lợi và sự tiếp nhận các nền văn hóa khác nhau, nhanh chóng trở thành trung tâm giao thoa văn hóa. Ngược lại, Bắc Bộ (Tonkin) giữ gìn truyền thống lâu đời, trong khi Trung Bộ (Annam) giữ vai trò trung gian về cả địa lý lẫn văn hóa.

Mặc dù tên gọi “Cochinchina” ngày nay không còn được sử dụng chính thức, nó vẫn lưu lại dấu ấn trong các nghiên cứu lịch sử và bản đồ cổ.

Tham khảo thêm: Cửu Long – Có phải là 9 rồng?

Kết luận

Từ An Nam đến Cochinchina, mỗi tên gọi đều phản ánh một giai đoạn lịch sử đặc biệt và cách mà các thế lực bên ngoài nhìn nhận Việt Nam. Những thuật ngữ này không chỉ là tên địa danh mà còn thể hiện mối quan hệ phức tạp về chính trị, văn hóa và quyền lực. Việc hiểu biết về ý nghĩa của chúng giúp chúng ta nhìn lại lịch sử đất nước và tôn vinh bản sắc dân tộc, được hun đúc qua hàng thế kỷ.